IJburg en de IJtram, twee handen op een buik

We verlengen het spoor van lijn 26, de IJtram. Sinds de eerste bewoners van IJburg in 2002 hun woning betrokken, zijn er verschillende woonwijken op de nieuwe eilanden verrezen. De komende jaren worden dat er nog meer. Ook voor alle nieuwe bewoners moet er goed openbaar vervoer zijn.

Tramlijn 26 is de belangrijkste ov-verbinding tussen IJburg, het centrum en de rest van de stad. Het officiële startschot van de uitbreiding is op 25 mei 2023 gegeven. We nemen u kort mee naar de ontwikkeling van IJburg en de IJtram.

1965
Het eerste idee voor IJburg dateert uit 1965. De architecten Van den Broek en Bakema bedachten een nieuwe wijk op nieuwe eilanden tussen de Zeeburgereilanden en Pampus. Ze noemden de nieuwe wijk Stad op Pampus. Deze plannen gingen toen niet door.

Jaren 80
Eind jaren 80 kwamen er opnieuw plannen op tafel om op diezelfde plek eilanden aan te leggen om er woningen op te bouwen. Het plan had de naam Nieuw-Oost, maar deze naam werd later veranderd in IJburg. Na veel discussie en een referendum in 1997 viel uiteindelijk het besluit voor de bouw van IJburg.

De nieuwe tramlijn zou in 2002 gaan rijden, maar pas in 2005 klonk het officiële startschot.

Bouwen voor de toekomst
Met de plannen voor IJburg in het achterhoofd hielden de bouwers van de Piet Heintunnel in de jaren ’90 alvast rekening met de komst van een metro- of tramlijn naar de nieuwe eilanden. In de tunnel werden gelijk drie buizen gebouwd: twee voor het wegverkeer en eentje voor een spoor, ergens in de toekomst.

Eerste bewoners IJburg
Besloten werd om IJburg in twee fases te bouwen. Tijdens de eerste fase vanaf 1999 werden Steigereiland, Haveneiland en de Rietlanden gebouwd. De eerste bewoners kwamen in 2002, en zo’n 6 jaar later woonden er 10.000 bewoners op het nieuwe IJburg. Het openbaar vervoer van en naar IJburg bestond uit buslijn 326. Deze ging rijden vanaf het moment dat de eerste bewoners daar kwamen wonen. Op 30 mei 2005 werd, met enkele jaren vertraging, lijn 26 geopend.

IJtram: levensader
Wonen op IJburg was voor veel mensen aantrekkelijk en het aantal bewoners steeg bij elk woonblok dat werd opgeleverd. Om al die mensen van en naar het centrum en de rest van de stad te verplaatsen, was er alleen de IJtram. Die werd steeds drukker en de tram ging tussen 2012 en 2019 steeds vaker rijden. In 2017 maakte tram 26 op doordeweekse dagen 176 ritjes en vervoerde daarmee 23.000 mensen per week. De IJtram werd de meest populaire tramlijn van heel Amsterdam.

Elke storing een probleem
Een groot succes dus? Niet helemaal. De lijn werd geplaagd door regelmatige storingen. Storingen in de elektriciteitsvoorziening, in het eigen systeem of in het veiligheidssysteem van de Piet Heintunnel. Een goed alternatief vervoermiddel was er niet. Extra bussen waren geen optie omdat er niet zo veel mensen in een bus passen, en voor een extra spoor is geen ruimte. Dat maakte een storing algauw tot een probleem voor de bewoners van IJburg. Bovendien kon de IJtram, die vanaf het voorplein van station Amsterdam Centraal vertrekt, niet rijden als er een event op het voorplein was, zoals de Dam tot Damloop of de intocht van Sinterklaas. Op zulke moment zaten de bewoners die afhankelijk waren van het ov, vast op IJburg.

Robuust
De oplossing werd gezocht in het robuuster maken van de IJtram en de uitbreiding van de voorzieningen. Vanaf 2020 ging exploitant GVB rijden met gekoppelde trams, zodat er twee keer zo veel mensen in pasten. Dat kwam precies op het goede moment. Een aantal jaren daarvoor, in 2013, was de tweede fase van project IJburg ingegaan met de aanleg van Centrumeiland. De eerste nieuwe bewoners kwamen hier in 2020. Ook werd de stroomvoorziening van de tram verstevigd en werd het veiligheidssysteem in de Piet Heintunnel aangepakt. Om het keerprobleem op te lossen werd een calamiteits-keerlus aan de achterzijde van Amsterdam Centraal aangelegd.

Sinds de capaciteit werd verdubbeld en de aanpassingen aan de systemen werden doorgevoerd is de lijn inderdaad robuuster geworden en daarmee een stuk betrouwbaarder.  In 2018 is gestart met het opspuiten van Strandeiland, in 2022 gevolgd door Buiteneiland. De komende jaren groeit IJburg verder door. Het aantal woningen op Centrumeiland stijgt de komende jaren nog door tot een totaal van 1.500 tot 1.700 woningen. Daar komen nog 8.000 woningen bij op Strandeiland. De bouw daarvan start in 2024.

Verlenging spoor
Om de nieuwe woonwijken goed bereikbaar te maken, gaan we het spoor van tram 26 verlengen. In 2021 werd het bestemmingsplan vastgesteld. De werkzaamheden hiervoor zijn dit jaar gestart. Vanaf december 2025 rijdt de tram door tot het nieuwe eindpunt op Strandeiland op de Oeverparklaan. En de verlenging gaat daarna nog door. In 2035 ligt het eindpunt nog een stuk verder op Strandeiland.

Toekomst: Buiteneiland
Zoals het er nu naar uitziet, komen er geen woningen op Buiteneiland, maar wel natuur, recreatiemogelijkheden en faciliteiten zoals sportgelegenheden. Het zal nog jaren duren voordat dit eiland klaar is, maar ook al zal de IJtram er niet stoppen, ook voor de bezoekers van dit eiland is de IJtram straks van het grootste belang.